Hoe gezond is onze gezondheidszorg?

In zijn boek ‘Zorgen voor de zorg. Waarom investeren in gezondheid loont’ onderzoekt prof. dr. Dominique Vandijck, hoogleraar aan de Universiteit Gent en expert in gezondheidszorgmanagement, de complexiteit van de Belgische gezondheidszorg en presenteert hij inzichten over hoe het systeem hervormd kan worden om duurzamer en efficiënter te functioneren. Het boek – met een voorwoord van dr. Luc Colemont – is opgedeeld in vier delen, elk gericht op een ander cruciaal aspect van de gezondheidszorg in België: de organisatie en financiering, de historiek en toekomst, voorstellen voor hervormingen en het belang van de gezondheidseconomische evaluatie. De auteur sluit de publicatie af met enkele ethische reflecties over de toekomst van de gezondheidszorg.

Het boek gaat onder meer in op:

• Hoeveel geld geven we eigenlijk uit aan zorg?
• Hoeveel van dat bedrag gaat er naar het behandelen en voorkomen van ziekte?
• Hoe ziet de Belgische gezondheidszorg er vandaag uit, en waarnaar moeten we streven voor de toekomst?
• Is gezondheid enkel een verantwoordelijkheid van de overheid of van ons allemaal?

Wat was voor u de aanleiding om dit boek te schrijven?

Dominique Vandijck: “Het economisch denken in gezondheidszorg, over gezondheid en van volksgezondheid is meer dan ooit aanwezig in het publieke debat, en zal dat willens nillens nog toenemen. Maar: onbekend is onbemind. Dit boek wil daar aan tegemoetkomen en op bevattelijke wijze het pad effenen voor al wie iets meer of minder vertrouwd is met de materie.”

Deel 1 | De Belgische gezondheidsorganisatie: organisatie en financiering

In het eerste deel van zijn boek focust Dominique Vandijck op de complexe structuur en financiering van de Belgische gezondheidszorg. Hij start met een gedetailleerde uitleg over hoe het Belgische zorgsysteem is opgebouwd, waarbij hij de rol van de overheid, ziekenfondsen en private actoren bespreekt. Een belangrijk punt dat de auteur maakt, is dat de zorg in België vooral curatief van aard is, wat betekent dat er veel middelen worden geïnvesteerd in de behandeling van ziektes, terwijl er relatief weinig aandacht is voor preventie.

Daarnaast geeft Dominique Vandijck inzicht in de financiële stromen binnen het zorgsysteem. Hij analyseert hoe de middelen worden verdeeld en hoeveel budget er daadwerkelijk gaat naar zorg voor de patiënt in vergelijking met administratieve kosten en andere overheadkosten. Dit deel biedt een helder overzicht van de uitdagingen op het gebied van financiering en de noodzaak voor een efficiënter beheer van de beschikbare middelen.

>>> Enkele markante cijfers uit dit deel:

• Momenteel besteedt België 60 miljard euro (ongeveer 10 tot 11 procent van het bbp) aan gezondheidszorg
• Naar schatting 15 procent van de Belgische bevolking stelt essentiële gezondheidszorg uit
• Ongeveer 40 procent van het ereloon van een arts vloeit naar het ziekenhuis

Hoe heeft onze samenleving baat bij een voldoende gefinancierde gezondheidszorg?

Dominique Vandijck: “Gezondheidszorg heeft als doel het verbeteren van de algemene gezondheid van haar bevolking, het nastreven van een zo gunstig mogelijke uitkomst van zorg voor een individuele patiënt, en het systeem betaalbaar en toegankelijk houden voor iedereen. Dit waarmaken is en wordt echter een alsmaar grotere uitdaging. Maar er is ook hoop. De vooruitgang van de wetenschap, technologische ontwikkelingen, nieuwe behandelingen,… maken dat het moet kunnen. De toenemende aandacht voor meer persoonsgerichte zorg toont dat we dat ook willen. Een steeds ouder wordende bevolking, meer mensen met vaak meerdere chronische ziekten, de tsunami aan innovaties,… leiden tot stijgende zorgkosten. Geen keuze dus: we moeten inzetten, en dus fors meer investeren, in het voorkomen of zo lang mogelijk uitstellen van ziekte.”

Deel 2 | De Belgische gezondheidszorg: gisteren, vandaag en morgen

In het tweede deel van het boek zoomt de auteur in op de goede en minder goede punten van de Belgische gezondheidszorg. Hij beschrijft een systeem dat tegelijk solidair, duurzaam en kwalitatief is, maar ook voor verbetering vatbaar is (door onder meer verspilling van financiële middelen en over- én onderbehandeling aan te pakken). Dominique Vandijck benadrukt hoe het systeem zich in de loop van de tijd heeft aangepast aan de veranderende maatschappelijke behoeften en hoe technologische vooruitgang heeft bijgedragen aan de verbetering van de zorg.

De auteur wijst op sociodemografische trends, zoals de vergrijzing van de bevolking, en de stijgende kosten die dit met zich meebrengt. Hier benadrukt hij dat er nood is aan hervormingen die gericht zijn op duurzaamheid en efficiëntie (met een pleidooi voor een managed care-model), met preventieve zorg en digitale innovatie als mogelijke oplossingen.

>>> Enkele markante cijfers uit dit deel:

• In België wordt ongeveer 30 procent meer gebruik gemaakt van medische beeldvorming dan noodzakelijk
• In 2022 gebruikte een op vier Belgen een slaap- en kalmeringsmiddel of antidepressivum
• Tegen 2040 zal een op acht Belgen kampen met suikerziekte

In uw boek pleit u voor een shift naar een managed care-model op weg naar een duurzame gezondheidszorg. Wat is volgens u het grootste voordeel van deze gereguleerde aanpak?

Dominique Vandijck: “Door niet langer alles overal aan te bieden, maar hooggespecialiseerde zorg (bijvoorbeeld kankerzorg) te concentreren, en daarnaast reguliere zorg (denk aan zorg voor chronisch zieken) dicht bij de burger te houden, kan je – wanneer slim aangepakt – efficiëntie -en kwaliteitswinst boeken.”

Deel 3 | Naar een hervorming van de Belgische gezondheidszorg

In het derde deel van Dominique Vandijck doet concrete voorstellen voor de hervorming van de Belgische gezondheidszorg, met een overgang van traditionele financieringsmethoden naar efficiëntere systemen. Bij investeringen in de zorg moet financieel gewin wijken voor meer welzijn en levenskwaliteit. Hij onderbouwt zijn argumenten met enkele buitenlandse praktijkcases, zoals het geïntegreerde zorgmodel in Spanje. Tegelijk spreekt hij zijn vertrouwen uit voor evidence-based medicine, ofwel specialisatie en samenwerking in specifieke medische interessegebieden.

In dit deel besteedt de auteur ook uitgebreid aandacht aan de switch van het huidige, voornamelijk reactief gezondheidszorgsysteem naar een preventief model dat de nadruk legt op gezondheid en het voorkomen van ziekte. Ook psychische gezondheid moet hoog op de agenda (blijven) staan. Kortom: van gezondheidszorg naar gezondhoudszorg.

>>> Enkele markante cijfers uit dit deel:

• België spendeert slechts 1,6 procent van zijn gezondheidsbudget aan preventie
• 40 procent van alle Belgische sterfgevallen kan worden toegeschreven aan veranderbare risicofactoren in leefstijl
• In ons land krijgt ongeveer een op drie mannen en een op vier vrouwen voor het 75ste levensjaar de diagnose kanker

Wat vindt u als expert belangrijker: strikte regulering met betere medische uitkomsten of een maximaal toegankelijke zorg voor elke patiënt?

Dominique Vandijck: “Ons gezondheidszorgsysteem vertrekt vanuit van de best mogelijke kwaliteit van zorg, die toegankelijk én betaalbaar is voor iedereen. Het is dus geen of-of-, maar een en-en-verhaal. Om deze unieke uitgangspunten ook in de toekomst te kunnen blijven garanderen, is een structurele hervorming van de wijze waarop we zorg organiseren en financieren niet wenselijk, maar noodzakelijk.”

Deel 4 | De gezondheidseconomische evaluatie

In het laatste deel van zijn boek voert Dominique Vandijck een gezondheidseconomische evaluatie uit van de voorgestelde hervormingen. Hij toont aan dat investeren in preventie en kwaliteit op lange termijn zowel kosten bespaart als gezondheidswinst oplevert. Gezondheidseconomische evaluaties zijn essentieel om beleidsmakers te helpen bij het maken van solide en onderbouwde beslissingen over waar schaarse middelen het beste kunnen worden ingezet.

De auteur sluit zijn boek af met een reeks ethische reflecties, waarbij hij stilstaat bij de morele verantwoordelijkheid van de samenleving om een rechtvaardig en toegankelijk zorgsysteem te behouden. Wanneer is een medische behandeling zinvol, en wanneer niet? Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van de patiënt zelf? Dominique Vandijck benadrukt dat gezondheidszorg niet alleen een kwestie is van efficiëntie en kosten, maar ook van solidariteit en rechtvaardigheid. De vraag wie toegang heeft tot zorg en hoe we deze zorg verdelen, vormt de kern van deze ethische reflecties.

Conclusie

Een van de sterktes van het boek ‘Zorgen voor de zorg. Waarom investeren in gezondheid loont’ is de manier waarop Dominique Vandijck complexe economische en beleidskwesties in eenvoudige taal weet te gieten, zonder de diepgang te verliezen. Hij bekijkt de zorgsector vanuit meerdere perspectieven: de patiënt, de zorgverlener, maar ook vanuit maatschappelijk en economisch oogpunt. Hierbij benadrukt hij dat de verantwoordelijkheid voor gezondheid niet enkel bij de overheid ligt, maar ook bij de burgers zelf. Hij stelt dat investeren in gezondheid zowel een kwestie is van beter beleid als van persoonlijke keuzes en preventieve maatregelen.

Wat het boek ook onderscheidt, is de aandacht voor de menselijke kant van de zorg. Dominique Vandijck schuwt niet om in te gaan op de werkdruk en de toenemende burn-outcijfers onder zorgpersoneel. Hij pleit dan ook voor betere ondersteuning en waardering van zorgverleners, die vaak onder grote druk staan door de combinatie van administratieve lasten en de directe zorg voor patiënten.

‘Zorgen voor de zorg. Waarom investeren in gezondheid loont’ is een diepgravende en goed onderbouwde analyse van de Belgische gezondheidszorg. Het boek is een optimistische oproep tot reflectie over hoe we met zorg omgaan. Verwacht geen eenvoudige oplossingen, maar wel een uitnodiging om na te denken over hoe we gezamenlijk kunnen streven naar een efficiënter, duurzamer en menselijker zorgsysteem. Verandering is mogelijk. Dit maakt het werk niet alleen relevant voor beleidsmakers en professionals in de zorg, maar ook voor iedereen die begaan is met de toekomst van onze gezondheidszorg.

Wat is de kernboodschap die u met uw boek wilt meegeven? Wat moet de lezer zeker onthouden?

Dominique Vandijck: “Niets zonder een goede gezondheid. Helaas beseffen velen dit pas wanneer ze geconfronteerd worden met ziekte. Jammer dus dat we te weinig geld en aandacht besteden aan juiste preventie. Hoeveel geld dit idealiter moet zijn en hoe we die schaars beschikbare middelen best verdelen om zoveel mogelijk gezondheid terug te krijgen, daar hebben nog te veel mensen in en buiten de zorg weinig kaas van gegeten. Nochtans belangt het ons allen aan. Dit boek wil daar wat aan doen en reikt daarvoor concrete handvaten aan. Op die manier krijgt ieder die dat wenst de juiste bagage om positief deel te nemen aan het debat over keuzes in de zorg die zich noodzakelijkerwijs zullen opdringen.”

Zorgen voor de zorg: waarom investeren in gezondheid loont

Auteur: Dominique Vandijck

Verschijningsdatum: 17/09/2024

EAN: 9789401499101

Uitgever: Academia Press

Meer info op https://www.lannoo.be/nl/zorgen-voor-de-zorg